SGTT.VN - Trong ba huy chương vàng Olympic toán quốc tế
2013, có hai thuộc về học sinh trường THPT Năng khiếu, đại học Quốc gia
TP.HCM. Vì thế thành quả chung đáng tự hào ấy còn là niềm vui lớn của
TS Lê Bá Khánh Trình, giảng viên khoa toán – tin học đại học Khoa học tự
nhiên TP.HCM, người thầy đã 20 năm chuyên chở những chuyến đò, góp phần
không nhỏ tạo nên “những cậu bé vàng toán học”.
Anh đánh giá thế nào về thế mạnh của hai em Cấn
Trần Thành Trung và Phạm Tuấn Huy trong đội tuyển IMO kỳ này? Ngoài rèn
luyện chuyên môn, các em đã được tiếp sức như thế nào về tinh thần từ
gia đình và các thầy cô?
Qua quá trình tuyển chọn khắc nghiệt trong nước, Huy
luôn tỏ ra là người chắc chắn, toàn diện, vượt qua những vòng cuối với
điểm số cao. Ngược lại Trung kết quả không đều, nổi trội hơn ở hình học,
nhưng biết người biết ta, rất cố gắng bổ sung, và có quyết tâm cao.
Điểm chung là hai em đều rất khiêm tốn và chịu khó học hỏi.
Tôi biết gia đình Huy và Trung không giàu có gì, lo vé
máy bay cũng là một gánh nặng, nhưng vẫn cố gắng động viên để cha mẹ ra
Hà Nội tiễn các em trước khi rời Việt Nam. Nhờ rút kinh nghiệm những lần
trước, đoàn Việt Nam chuẩn bị rất chu đáo về hình ảnh, từ bộ vest đồng
phục cho học sinh, thầy cô, đến mũ, cờ tổ quốc… nên xuất hiện trong lễ
khai mạc và bế mạc rất trang trọng.
Có mặt trong thành phần ban giám khảo, anh đã tranh
đấu khá quyết liệt cho thí sinh Việt Nam có được sự công tâm cao nhất
về điểm số?
Đoàn Việt Nam kỳ này đứng thứ bảy trong các đội mạnh
nhất, có nhiều đột phá phấn khởi, nhưng vẫn có những sơ sẩy rất đáng
tiếc. Về Huy, bốn bài hoàn chỉnh, có một bài thì gần đến đích lại sai
một con số. Ban đầu ban giám khảo cho ba điểm bài đó, nhưng tôi và anh
Vinh phó đoàn đã tranh luận thẳng thắn với ban giám khảo để cùng xem
lại, vì cách giải của em rất đẹp. Sau khi hội ý, ban giám khảo đồng ý
cho em năm điểm. Còn với Trung, ở bài thi khó nhất, em không chứng minh
được, nhưng lại vạch ra kế hoạch chứng minh rất rõ ràng, thông minh. Lúc
này, tranh luận giữa tôi và ban giám khảo quyết liệt hơn, cãi nhau dữ
dội. Rất may anh Vinh giỏi tiếng Anh, lại từng là thí sinh IMO, nên rất
thuận lợi trong trao đổi để người ta hiểu mình hơn. Cuối cùng, ban giám
khảo đồng ý cho Trung thêm một điểm, không ngờ đó là một điểm quyết định
để em chạm vào tấm huy chương vàng.
Sau cuộc thi, anh đã dùng những phút giây hiếm hoi còn lại nơi xứ người để truyền dạy các em điều gì?
Cuộc thi nào cũng có may rủi, có người vui kẻ buồn.
Nhìn các em chờ đợi mình bên ngoài, có em đã khóc, tôi nghẹn ngào. Các
em đã làm hết mình, các thầy đã cố hết sức, còn cuộc thi thì chỉ là…
cuộc thi. Mong muốn lớn nhất của tôi là tinh thần học tập và sự phấn đấu
của các em. Cái được của chuyến đi này không phải ở những tấm huy
chương mà là những điều các em được trải nghiệm thông qua việc giao lưu,
sống trong tập thể… những điều sẽ giúp ích các em rất nhiều.
Làm thế nào để những tài năng trẻ ấy có thể theo đuổi con đường toán học tới bờ tới bến?
Rất khó, nhất là thời buổi hiện nay, khi mọi thứ đều
lấy thước đo bằng vật chất. Muốn đi đường dài, phải có chí hướng mong
muốn truyền đạt lại, giải quyết vấn đề gì đó của toán học. Điều đó rất
cần sự hướng dẫn, giao lưu quốc tế để tạo động lực và mảnh đất làm nghề.
Tuỳ từng giai đoạn, những người thầy phải cho học sinh hiểu đúng mình
đang ở đâu. Càng lên trên càng khó hơn nữa, để các em tự bươn chải cũng
khó. Quan trọng nhất là sự dấn thân. Thế hệ tôi do hoàn cảnh lịch sử,
vấn đề tiền bạc, vật chất không áp lực như bây giờ. Làm ngành khác đem
lại lợi nhuận nhanh hơn, công sức bỏ ra cũng không nhiều bằng nghiên cứu
khoa học. Chọn những công việc chuyên về suy luận, khoa học cơ bản,
không chạy theo bề nổi đòi hỏi phải hy sinh nhiều thứ khác. Tuỳ thuộc
vào sự chọn lựa, tư chất của mỗi người, để thấy mình được sống có ý
nghĩa nhất, thanh thản nhất.
Chúng ta thường tự hào là có nhiều tài năng toán
học trẻ, nhưng so với thế giới vẫn còn khoảng cách xa. Theo anh, làm thế
nào để rút ngắn khoảng cách này?
Tính về số huy chương vàng năm nay: Mỹ: 5, Trung Quốc:
5, Nga: 5, Việt Nam: 3, có vẻ chúng ta đang theo sát nút, nhưng khoan
vội mơ chuyện thắng những nước mạnh như Nga, Mỹ, Trung Quốc… So với một
số nước khu vực, chúng ta đang đối diện với sự cạnh tranh gay gắt. Mấy
năm trước, chúng ta qua mặt một số nước, nhưng họ cũng không chịu thua
đâu. Hàn Quốc, Indonesia cũng đang rút ngắn khoảng cách; Anh, Pháp,
Canada, Úc… đang “phả hơi” sau lưng mình. Đừng để nước đến chân mới
nhảy. Phải quyết tâm giữ được truyền thống, có cái nhìn chiến lược trong
đào tạo, không thể tặc lưỡi “mình nghèo” rồi làm cho qua.
Cùng TS Trần Nam Dũng khởi xướng những diễn đàn
toán học, chương trình Gặp gỡ toán học thường niên, đó phải chăng là nỗ
lực của riêng anh để xây dựng một tình yêu toán học cho thế hệ trẻ Việt
Nam?
Các diễn đàn mạng diendantoanhoc.net, mathscope.org...
là nơi các em có thể trao đổi tài liệu, kinh nghiệm học tập dễ dàng và
cởi mở. Gặp gỡ toán học là cơ hội để các em tiếp xúc trực tiếp với các
thần tượng của mình như GS Hà Huy Khoái, GS Nguyễn Văn Mậu, GS Ngô Việt
Trung, GS Đặng Đức Trọng, thầy Nguyễn Khắc Minh... Tôi hy vọng tinh thần
cộng đồng được truyền lửa từ các thế hệ đàn anh sẽ giúp các em sự hứng
khởi nào đó trong việc học toán.
Anh Trần Nam Dũng có kinh nghiệm, xốc vác trong việc tổ
chức, kêu gọi tài trợ. Mình chỉ là người xây dựng những bài giảng, động
viên, chỉ dẫn các em. Khi nào anh ấy cần là tôi sẵn sàng có mặt. Trong
mỗi bài giảng, mỗi lần trao đổi, tôi đều cố gắng khuyến khích các em tìm
ra cái mới. Dạy toán học cũng giống như… vẽ tranh. Tôi chắt chiu, cố
gắng vẽ lên một bức tranh, để các em có thể bổ sung cho bức tranh ấy trở
nên lấp lánh, cân đối, hài hoà. Đó là cả một nghệ thuật. Nếu mình được
vẽ tranh cùng với những người như Trung, như Huy, hẳn bức tranh sẽ rất
đẹp.
Hai mươi năm theo đuổi nghiệp làm thầy, cách dạy của anh có gì khác biệt, để có thể tạo nên “những cậu bé vàng” cho toán học?
Dạy cho những trò giỏi là cả một sự thách thức, các em
càng giỏi, mình học được càng nhiều. Nếu chỉ đọc tài liệu, dạy những cái
có sẵn thì vô ích, bởi các em đều biết, có thể còn đọc tài liệu trước
cả mình. Quan trọng là phải kích thích trí tưởng tượng các em bằng cách
đặt vấn đề mới, từ đó xoay lật, tìm tòi những cái lạ, may ra mới tạo
hứng thú. Buổi tối về nhà lúc nào cũng canh cánh, ăn không ngon ngủ
không yên, nghĩ nát óc xem ngày mai mình có vấn đề gì mới để nói với các
em? Đôi khi giống như cưỡi lên lưng cọp vậy đó. Nếu chỉ dạy những gì có
trong sách là hại mấy em, làm sao nâng trình độ, mà sức người thì có
hạn, rất khổ.
Dạy toán học cũng giống như… vẽ tranh.
Tôi chắt chiu, cố gắng vẽ lên một bức tranh, để các em có thể bổ sung
cho bức tranh ấy trở nên lấp lánh, cân đối, hài hoà. Đó là cả một nghệ
thuật.
|
Nhiều em học rất giỏi, nhưng do quá mải mê học mà
trở thành những “chàng ngốc” khi đứng trước những thử thách của cuộc
đời. Anh có thường chia sẻ với các em những kinh nghiệm sống của riêng
mình?
Rất tội nghiệp cho các em vì việc học đã chiếm quá
nhiều thời gian và sức lực, không còn chỗ cho việc chơi, học hỏi những
kỹ năng sống. Trong lời ăn tiếng nói, có khi phải dặn dò các em từng
chút một. Ngoài phát triển tư duy, tôi muốn các em hiểu biết thêm nhiều
lĩnh vực nghệ thuật khác như âm nhạc, thể thao. Tôi luôn đánh giá cao kỹ
năng cảm thụ nghệ thuật của các em, khuyến khích các em hiểu biết những
lĩnh vực khác, học hỏi thêm bên ngoài cuộc sống.
Con người lãng mạn, khoáng hoạt của anh có từ đâu?
Thời học sinh trường Quốc học Huế, tôi từng hoà tấu
guitar cổ điển bản Polonaise của Michal Kleofas Oginski. Khi học đại học
Lomonosov, tôi là trưởng ban văn nghệ của sinh viên Việt Nam trong khoa
toán – cơ. Nhớ nhất những ngày hội trường, tôi luôn nghĩ ra trò mới,
khi thì hát dân ca trên nền nhạc piano, khi thì hát opera trên nền nhạc
dân gian, khi diễn hài pha màu cải lương… Có những bài dàn dựng rất công
phu, nên năm nào lớp cũng được giải nhất toàn trường. Cuộc sống xa nhà,
những giây phút vô tư đó khiến chúng tôi gắn bó với nhau hơn, biết sống
vì cái chung. Ngoài âm nhạc, tôi còn mê thể thao, nhất là bơi lội.
Những hoạt động đó khiến mình thấy thoải mái hơn trước những con số.
Còn bây giờ, nhà trường cứ nhồi nhét kiến thức, mà
không trang bị cho các em những hiểu biết nền tảng về hội hoạ, âm nhạc,
thì làm sao các em phát triển toàn diện? Làm sao các em cảm thụ nhạc cổ
điển, nhạc dân gian cổ truyền?
Là người sống lặng lẽ, kín đáo, anh có sợ những mặt trái của vinh quang?
Vinh quang luôn có hai mặt, đôi khi cũng thấy bất tiện,
nhưng là những trải nghiệm thú vị. Có những lúc tôi chỉ muốn ẩn dật đâu
đó, nhưng lại có người quan tâm hỏi han, giúp đỡ, khiến tôi rất cảm
động. Tư duy là một quá trình lao động đầy bất ngờ, có những lúc mình
làm việc rất cật lực, xông xáo, nhưng luôn vấp phải cái gì đó không như
ý. Có những lúc tưởng như không làm gì, hoàn toàn rời khỏi sự động não,
cái mới lại nảy sinh. Chính cái bất trắc, không biết điều gì sẽ đón mình
ở chỗ nào của phía trước khiến cho cuộc đời thi vị.
Kỷ niệm nào anh nhớ nhất về cha mẹ, và coi đó như một bài học quý giá để truyền lại cho các con?
Cha mẹ tôi rất tôn trọng sự tự do của các con, giáo dục
con bằng tấm gương của mình, chứ không bằng lời nói. Cha tôi là thầy
giáo trường y, một người thầy nghiêm túc, không tài hoa, nhưng biết bao
điều tôi học được từ cha. Ông luôn cố gắng tự học, tự làm mọi thứ, không
bao giờ để người khác giặt quần áo cho mình. Mẹ tôi lại là một típ
người khác. Mẹ đã dạy anh em tôi chữ “nhịn”, chữ “khiêm”, sự tôn trọng
người khác, những lễ nghĩa, hiểu biết trong giao tiếp xã hội.
San sẻ khó khăn với người khác, đôi khi cũng xông pha,
sẵn sàng ăn cơm bụi, ngủ giường tầng với học sinh… từ cách sống của
mình, tôi mong các con biết tiết kiệm, xem đó là một phẩm chất thanh
cao. Giúp con ý thức được những giá trị văn hoá nghệ thuật, tiếp thu
những cái hay từ văn hoá ngàn đời, chịu khó thích nghi với mọi hoàn
cảnh, ở đâu cũng có thể hoà đồng với mọi người…
Chính cái bất trắc, không biết điều gì sẽ đón mình ở chỗ nào của phía trước khiến cho cuộc đời thi vị.
|
Khó nhất là được làm theo ý mình, để không bị ai chi
phối. Hoàn cảnh xã hội, gia đình, những tác động của vật chất, của môi
trường sống đôi khi làm mình suy nghĩ rất nhiều, đâu phải muốn làm gì
thì làm. Làm sao giữ được sự tự do trong cách làm, cách sống là một cuộc
tranh đấu không ngừng. Đôi khi phải trả giá, phải thoả hiệp, phải chấp
nhận thôi. Nhưng có lẽ trong giảng dạy, tôi giữ được sự chủ động nhiều
nhất có thể. Dạy học sinh càng giỏi thì sự tự do đạt được càng cao.
Làm thế nào để anh giữ được sự cân bằng trước những áp lực của cuộc sống?
Có lẽ do bản tính chịu đựng, nhún nhường, nên những tác
động bên ngoài mau chóng qua được ngay, nhưng cái chính là nhờ công
việc. Chỉ cần một hôm nào đó thầy và trò cùng nhau tạo ra cái mới lạ, về
nhà nhìn con cái chịu khó học hành, hiểu các giá trị, không đặt nặng
vật chất, như thế là đủ hạnh phúc rồi.
Trong tình yêu, anh là người đàn ông thế nào?
Thuỷ chung, có trách nhiệm và biết san sẻ mọi vui buồn
với người phụ nữ mình yêu thương. Còn giữ gìn hạnh phúc gia đình thì chủ
yếu nhờ cô ấy thôi. Tôi luôn ý thức chia sớt việc nhà với cô ấy, buổi
trưa mình lo tìm cách cho các con ăn, còn buổi chiều thì cô ấy lo. Chúng
tôi trân trọng những niềm vui do con cái đem lại, đó là sợi dây bền
chặt gắn mọi thành viên trong gia đình với nhau.
thực hiện: Kim Yến
chân dung hội hoạ: Hoàng Tường
No comments:
Post a Comment